"Catedrala romano-catolică “Sfântul Mihail” şi Palatul
episcopal din Alba Iulia   Cercetări arheologice 
(2000-2002)"

Coordonator: Daniela Marcu Istrate,
Coautori: Angel Istrate, Daniela Tănase, Monica Dejan, Mihaela Ciauşescu, Peter Levente Szőcs, Sorin Cociş, Cristian Găzdac, Florentina Chiu

Editura ALTIP Alba Iulia, 2009, 710 pagini

Cartea face cunoscute rezultatele cercetării arheologice efectuate de către colectivul condus de arhg. expert dr. Daniela Marcu Istrate în zona Catedralei romano-catolice şi a Palatului episcopal din Alba Iulia în perioada 2000-2002. Monografia arheologică de faţă prin metoda aleasă îşi doreşte a pune bazele unei percepţii a arheologiei acestui sit bazată pe înregistrarea şi prezentarea exactă şi metodică a rezultatelor fără intervenţia unor idei preconcepute care în trecut au creat multe legende în jurul problematicii şi aşa complexe a sitului. Cercetările din perioada prezentată aduc la lumină noi şi uneori surprinzătoare aspecte ale istoriei acestui ansamblu care până în epoca modernă a fost în continuă schimbare. În cartea de faţă se aduc importante contribuţii privind planimetria castrului Legiunii a XIII a Gemina relevându-se pentru prima dată ruinele unui turn intermediar pe latura de Vest a castrului precum şi observaţiile privind plasarea porţii castrului de pe latura de Vest.

 

 

Cuprins:

PREFAŢĂ (Kovács András) 13
INTRODUCEREA EDIŢIEI ÎN LIMBA ROMÂNĂ 15
INTRODUCERE 17
I. SCURT ISTORIC ŞI STADIUL CERCETĂRILOR 19
II. CERCETĂRI ARHEOLOGICE ANTERIOARE PE TERITORIUL CETĂŢII 29
III. CERCETĂRILE ARHEOLOGICE DIN ANII 2000-2002 35
IV. STRATIGRAFIA GENERALĂ A SITULUI 39
Structura naturală a terenului 40
Orizontul preistoric 40
Orizontul roman 40
Orizontul perioadei migraţiilor 41
Orizontul medieval timpuriu 41
Orizontul medieval 41
Secolele XIV-XV 43
Epoca modernă 43
Secolul XX 43
V. ORIZONTUL ROMAN 45
V.1. CONSIDERAŢII GENERALE 45
V.2. CASTRUL ROMAN (Z.21) 45
V.3. TURNUL ROMAN (Z.22) 48
V.4. COORDONATE STRATIGRAFICE ŞI ELEMENTE DEFENSIVE 48
V.5. CONSIDERAŢII FINALE 53
V.6. CONSTRUCŢII ROMANE DE INTERIOR 54
V.6.1. Zidul 16 54
V.6.2. Zidul 17 54
V.6.3. Zidul 23 54
V.6.4. Zidul 24 54
V.6.5. Zidul 33 55
V.7. MATERIALE 55
V.7.1. Ceramica (Mihaela Ciauşescu) 55
V.7.2. Obiecte speciale (Sorin Cociş) 61
V.7.3. Monedele (Cristian Găzdac) 64
VI. ORIZONTUL SEC. IV 69
VII. ORIZONTUL SEC. V-VI ( Daniela Tănase) 71
VII.1. CONSIDERAŢII GENERALE 71
VII.2. PIESE DE PORT ŞI DE PODOABĂ 72
VII.3. CERAMICA 73
VII.3.1. Ceramica fină 73
VII.3.2. Ceramica de uz comun 74
VII.3.3. Ceramica lucrată cu mâna 75
VII.4. CONCLUZII 76
VIII. ORIZONTUL MEDIEVAL TIMPURIU 77
VIII.1. CONSIDERAŢII GENERALE 77
VIII.2. GROAPA NR. 3 78
VIII.3. MATERIALE 80
VIII.3.1. Ceramica 80
VIII.3.2. Obiecte metalice (Daniela Tănase) 82
IX. ORIZONTUL MEDIEVAL 85
X. CATEDRALA SFÂNTUL MIHAIL 87
X.1. CONSIDERAŢII GENERALE 87
Catedrala II 88
Cercetări arheologice 90
X.2. TURNUL DE NORD VEST 90
X.2.1. Caracteristicile zidăriei 91
X.2.2. Stratigrafia şi evoluţia nivelului de călcare 91
X.2.3. Pile din zidărie (Z.1 - 9) 93
X.3. TURNUL DE SUD 94
X.3.1. Caracteristicile zidăriei 94
X.3.2. Stratigrafia 96
X.4. ALTE STRUCTURI DIN PARTEA DE VEST A CATEDRALEI 96
X.4.1. Ruina Z.18 96
X.4.2. Ruina Z.19 96
X.4.3. Fundaţia scării de intrare în atriu 97
X.4.4. Cripta modernă (Z.20) 97
X.5. CORUL CATEDRALEI 97
X.5.1. Consideraţii generale 97
X.6. SACRISTIA 100
X.6.1. Consideraţii generale 100
X.6.2. Sacristia gotică (Z.14) 101
X.6.3. Intrarea în sacristie (Z.12) 104
X.6.4. Zidul 13 104
X.6.5. Sacristia barocă 105
X.6.6. Coordonate stratigrafice 106
X.7. ZIDUL 15 107
X.8. ETAPA MÖLLER 108
XI. CIMITIRUL 117
XI.1. STADIUL CERCETĂRILOR 117
XI.2. CERCETĂRILE DIN ANII 2000-2002 118
Orizontul M-1 118
Orizontul M-2a 120
Orizontul M-2 120
Orizontul M-3 121
Orizontul M-4 122
Orizontul M-5 123
XI.3. CONSIDERAŢII FINALE 123
XII. PALATUL EPISCOPAL 125
XII.1. SCURT ISTORIC 125
Cercetări arheologice 128
XII.2. PALATUL I 128
XII.2.1. Caracteristicile zidăriei 128
XII.2.2. Coordonate stratigrafice şi evoluţia nivelului de călcare 129
XII.2.3. Consideraţii finale 132
XII.2.4. Anexe 132
Zid orientat V-E (Z.10) 132
Construcţie superficială (Z.11) 133
XII.3. PALATUL II (GOTIC) 133
XII.3.1. Caracteristicile zidăriei 133
XII.3.2. Coordonate stratigrafice 136
XII.3.3. Turnul gotic (Z.29) 138
XII.3.4. Pivniţa 138
XII.3.5. Fundaţie superficială adosată turnului gotic (Z.30) 140
XII.3.6. Turnul rotund (Z.35) 140
XII.3.7. Fântâna (Z.38) 141
XII.3.8. Latrina 1 (Z.37) 145
XII.3.9. Bastionul de colţ (Z.40) 147
Structura 31 (cuptorul 1) 148
Structura 32 (cuptorul 2) 149
Concluzii 149
XII.3.10. Latrina 2 (Z.39) 150
XII.3.11. Intrarea actuală în curtea interioară (poarta barocă) 151
XII.3.12. Consideraţii finale 152
XII.4. PALATUL III 152
XII.4.1. Caracteristicile zidăriei 152
XII.4.2. Coordonate stratigrafice 153
XII.4.3. Consideraţii finale 155
XII.5. Palatul IV (1968) 155
XIII. SISTEMUL DE FORTIFICAŢII 165
XIII.1. ZID DE INCINTĂ (?) Z.34 165
XIII.1.1. Caracteristicile zidăriei 165
XIII.1.2. Coordonate stratigrafice 166
XIII.1.3. Consideraţii finale 167
XIII.2. GROAPA 33 167
XIII.3. CONSTRUCŢII ÎN EXTERIORUL CURTINEI ROMANE 168
XIII.3.1. Zidul 26 168
XIII.3.2. Zidul 25 169
XIII.3.3. Zidul 27 170
XIII.3.4. Consideraţii finale. 170
XIII.4. FORTIFICAŢIA ÎN STIL VAUBAN 171
XIV. ALTE COMPLEXE 173
XIV.1. GROAPA NR. 1 173
XIV.2. GROAPA NR. 2 174
XIV.3. GROAPA NR. 4 174
XV. SĂPĂTURILE DIN GRĂDINA PALATULUI 177
XV.1. SISTEMUL DE CANALIZĂRI 177
XV.2. INTERVENŢII ULTERIOARE 179
XVI. MATERIALUL ARHEOLOGIC 181
XVI.1. CAHLELE DE SOBĂ 181
XVI.1.1. Cahle din secolul al XIV-lea 182
XVI.1.2. Cahle din secolul al XV-lea 182
XVI.1.3. Cahle din secolul al XVI-lea 184
XVI.1.4. Cahle din secolul al XVII-lea 188
XVI.1.5. Cahle habane 189
XVI.1.6. Cahlele din turnul rotund 190
Cahle gotice 190
Cahle gotice cu influenţe renascentiste 198
Cahle renascentiste 210
XVI.1.7. Concluzii 214
XVI.2. VESELA ŞI ALTE OBIECTE DIN CERAMICĂ 215
XVI.2.1. Consideraţii generale 215
XVI.2.2. Ceramica din secolele X-XIII 216
Ceramica din sec. X-XII 216
Ceramica cu datare în secolele X-XIII 218
Ceramica smălţuită 219
Consideraţii finale 219
XVI.2.3. Ceramica din secolul al XIII-lea 221
XVI.2.4. Ceramica din secolele XIII-XIV 222
XVI.2.5. Ceramica din secolele XIV-XV 225
Complexul din sec. XIV (Angel Istrate) 225
Alte materiale din secolul al XIV-lea 228
Ceramică datată în sec. XIV-XV 229
XVI.2.6. Ceramica din secolele XVI-XVII 232
Ceramica din latrina 1 (Szőcs Péter) 232
Alte materiale din secolul al XVI-lea 234
Ceramica cu datare în secolele XVI-XVII 235
Consideraţii finale 236
XVI.2.7. Ceramica din secolele XVII-XVIII 236
XVI.2.8. Ceramica habană 237
XVI.2.9. Concluzii 237
XVI.3. OBIECTE SPECIALE (Angel Istrate, Daniela Marcu Istrate) 238
XVI.3.1. Obiectele din metal 239
XVI.3.2. Obiecte din os 245
XVI.3.3. Obiecte din sticlă 245
XVI.3.4. Obiecte speciale din ceramică 249
XVI.3.5. Obiecte speciale din piatră 249
XVI.4. MONEDELE (Monica Dejan) 249
XVI.5. STUDIUL MATERIALULUI ARHEOZOOLOGIC DIN M.80 (Florentina Chiu) 253
CONCLUZII 255
XVII. CATALOGUL MORMINTELOR 257
XVIII. CATALOGUL MATERIALELOR 283
XVIII.1. CERAMICA ROMANĂ (Mihaela Ciauşescu) 283
XVIII.1.1. Tipurile de pastă 283
XVIII.1.2. Forme identificate în grupul studiat 284
XVIII.1.3. Catalogul formelor ilustrate 286
XVIII.2. MONEDELE ROMANE (Cristian Găzdac) 289
XVIII.3. CERAMICA DIN PERIOADA MIGRAŢIILOR (Daniela Tănase) 290
XVIII.4. MATERIALELE DIN GROAPA 3. CERAMICA 293
XVIII.5. MATERIALELE DIN COMPLEXUL DE SEC. XIV 295
XVIII.5.1. Ceramica (Angel Istrate) 295
XVIII.5.2. Cahlele 299
XVIII.6. MATERIALELE DIN GROAPA 33 300
XVIII.6.1. Cahlele 300
XVIII.6.2. Ceramica 300
XVIII.6.3. Obiectele speciale (Angel Istrate) 304
XVIII.7. MATERIALELE DIN LATRINA 1 305
XVIII.7.1. Cahlele 305
XVIII.7.2. Ceramica (Szőcs Péter) 305
XVIII.7.3. Obiectele speciale (Angel Istrate) 309
XVIII.8. MATERIALELE DIN FÂNTÂNĂ 309
XVIII.8.1. Cahlele 309
XVIII.8.2. Ceramica 309
XVIII.8.3. Obiectele speciale (Angel Istrate) 310
XVIII.9. MATERIALELE DIN TURNUL ROTUND 311
XVIII.9.1. Cahlele 311
XVIII.9.2. Ceramica 316
XVIII.9.3. Obiectele speciale (Angel Istrate) 316
XVIII.10. MATERIALELE DIN GROAPA 4 317
XVIII.10. 1. Cahlele 317
XVIII.10. 2. Ceramica 318
XVIII.11. MATERIALELE DIN GROAPA 1 319
XVIII.11.1. Cahlele 319
XVIII.11.2. Ceramica 320
XVIII.11.3. Obiectele speciale (Angel Istrate) 321
XVIII.12. MATERIALELE DIN LATRINA 2 321
XVIII.12.1. Cahlele 321
XVIII.12.2. Ceramica 322
XVIII.13. MATERIALELE DIN GROAPA NR. 2 322
XVIII.13.1. Cahlele 322
XVIII.13.2. Obiectele speciale (Angel Istrate) 325
XVIII.14. CAHLELE DESCOPERITE ÎN STRATURI 326
XVIII.15. CERAMICA DESCOPERITĂ ÎN STRATURI 331
XVIII.16. OBIECTELE SPECIALE (Angel Istrate) 367
XVIII.16.1. Obiecte descoperite în morminte 367
XVIII.16.2. Obiecte descoperite în straturi 368
XVIII.17. MONEDE (Monica Dejan) 378
XIX. ANEXE 387
XIX.1. TABELE 387
XIX.2. LEGENDA STRATURILOR 392
XIX.3. LEGENDA STRUCTURILOR ZIDITE 401
XIX.4. LISTA FIGURILOR 402
XIX.5. LISTA PLANŞELOR 405
XIX.6. LISTA FOTOGRAFIILOR 408
XIX.7. ABREVIERI FOLOSITE ÎN TEXT 411
BIBLIOGRAFIA 413
ABREVIERI BIBLIOGRAFICE 430
THE ROMAN CATHOLIC CATHEDRAL AND THE BISHOP’S PALACE OF ALBA IULIA THE 2000-2002 ARCHAEOLOGICAL RESEARCH (ABSTRACT) 433